حکم اقامه‌ی نماز با استفاده از بلندگو

اعلان اقامه‌ی نماز از طریقبلندگو اشکالی ندارد و در سنت آثاری وارد شده که می‌توان از آنجواز این کار را فهمید:

۱ـ از ابوهریره ـرضی الله عنه ـ روایت است که پیامبر ـ صلی اللهعلیه وسلم ـ فرمودند: هرگاه اقامه را شنیدید با آرامش بهسوی نماز بروید» به روایت بخاری (۶۳۶)و مسلم (۶۰۲).

این حدیث دال بر آن است کهدر دوران پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ اقامه از خارج مسجدشنیده می‌شده است.

۲- ابوداود (۵۱۰) و نسائی(۶۶۸) از ابن عمر ـ رضی الله عنهما ـ روایت کرده‌اندکه گفت: «اذان در دوران پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ دو باردو بار بود و اقامه یک بار یک بار. جز آنکه [در اقامه] قد قامتالصلاة را دو بار می‌گفتند. پس هر گاه قد قامت الصلاة را می‌شنیدیموضو می‌گرفتیم و سپس به نماز می‌رفتیم» آلبانی درصحیح نسائی این روایت را صحیح دانسته. اینروایت نشان می‌دهد که اقامه از خارج مسجد شنیده می‌شده است.

سندی در حاشیه‌ی خود بر سنن نسائی می‌گوید:«اینجا که می‌گوید: هرگاه قد قامت الصلاة را می‌شنیدیموضو می‌گرفتیم و به نماز می‌رفتیم شاید منظورشاین است که برخی از آنان با توجه به طولانی بودن قرائتایشان ـ صلی الله علیه وسلم ـ گاه رفتن به مسجد را تا اقامه بهتاخیر می‌انداختند».

۳ـ مالک در موطا (۱۵۸) از نافع از عبدالله بنعمر ـ رضی الله عنهما ـ روایت نموده که ایشان در حالی کهدر بقیع بود اقامه را شنید، پس به سرعت به مسجد رفت اینحدیث، مانند احادیث پیشین نشانگر این است که آناناقامه را در حالی که بیرون از مسجد بودند می‌شنیدند.

مسجد نبوی بارها توسعه داده شده و فضاهای اطراف به آنافزوده شده است. گفته‌اند: در دوران پیامبر ـ صلی الله علیهوسلم ـ میان مسجد نبوی تا بقیع حدود پانصد متر فاصله بوده کهمسافت کمی نیست.

برخی از علما مانند شیخ الاسلام ابن تیمیه ـرحمه الله ـ بیان کرده‌اند که اقامه‌ی نماز هم برای کسانیکه در مسجد حاضرند و هم برای کسانی که خارج از مسجد هستنداعلامی است برای برپا شدن نماز.

وی ـ رحمه الله ـ چنانکه در شرح العمدة آمده است، می‌گوید:

«سنت این است که اذان و اقامه هر دو در یک جا انجام شود،پس اگر در مکانی اذان گفت، مستحب است که همانجا نیز اقامه کند، نه درجایی که به نماز می‌ایستد، همانطور که امام احمد ـ رحمهالله ـ از سخن بلال استدلال کرده که گفت: ای پیامبر خدا، زودتر از منآمین نگو به روایت احمد و ابوداود.

همینطور ابوهریره و دیگر اصحاب پیامبر ـصلی الله علیه وسلم ـ این را به امامان خود گفته‌اند، حال آنکهاگر اقامه همانجایی انجام می‌شد که نماز می‌خواندند ازاین نمی‌ترسیدند که از آمین عقب بمانند. از اینجادانسته می‌شود که اقامه در جایی گفته می‌شده کهکسانی که در مسجد نبودند نیز آن را می‌شنیدند، یعنییا در همانجایی که اذان گفته می‌شد یا نزدیکبه آن…

و از آنجایی که اقامه یکی از دو ندا است،مستحب است که مانند اذان به گوش غایبان رسانده شود.

همچنین برای آنکه هدف از اقامه اعلام شروع نمازبرای کسی است که منتظر نماز است، چه در مسجد باشد و چه دیگران.

اما اگر گفتن اقامه در همانجایی که اذان گفته می‌شودسخت باشد، مانند آنکه اذان بر روی مناره یا جایی دور ازمسجد گفته شود، در جای دیگری گفته می‌شود به طوریکه غایبان نیز آگاه شوند».

مانند این سخن را ابن قدامه ـ رحمه الله ـ نیز درالمغنی (۱/ ۲۴۹) بیان کرده است.

حدیث زودتر از من آمین نگو که شیخ الاسلام ابنتیمیه ذکر نموده را بیهقی در سنن کبری (۲/۲۳) و نووی در الخلاصة (۱/ ۳۸۲) وابن رجب در فتح الباری (۴/ ۴۸۹) و آلبانی درضعیف سنن ابی داود ضعیف دانسته‌اند.

شیخ ابن عثیمین ـ رحمه الله ـ می‌گوید:

«به ما در مورد چیزی که ضررش کم‌تر ست یعنیاقامه‌ی نماز در بلندگو شکایت می‌کنند و می‌گویند:بچه‌های ما منتظر می‌مانند تا اقامه را بشنوند و بعد از آن بلندمی‌شوند و وضو می‌گیرند و به سرعت [به مسجد] می‌روند وشاید بخشی از نماز یا همه‌اش را از دست بدهند و شاید درستوضو نگیرند. این شکایت را بیان کردند تا گفتن اقامه ازبلندگو را منع کنیم. اما نسبت به این چیز در دلم تردیددارم، زیرا شنیده شدن اقامه از مسجد مساله‌ای است که در دورانپیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ نیز وارد شده، وایشان ـ صلی الله علیه وسلم ـ فرموده است: هرگاه اقامه راشنیدید با آرامش و وقار به سوی نماز بروید و عجلهنکنید، پس هر چه رسیدید را به جای آوردید و هر چهرا از دست دادید خود کامل کنید و این دلیل بر ایناست که اشکالی ندارد صدای اقامه از بیرون مسجد شنیدهشود». (فتاوی نور علی الدرب).

والله اعلم